Chảy nước mũi là hiện tượng phổ biến, thường do cảm lạnh, cúm, dị ứng theo mùa hoặc thậm chí COVID-19. Nhưng nếu tình trạng này kéo dài dai dẳng, không dứt, thậm chí chảy nước mũi khi ăn, thì sao? Liệu có nguyên nhân nào nghiêm trọng hơn không?
“Điều quan trọng cần nhận biết là chảy nước mũi dai dẳng thường đi kèm với các triệu chứng khác,” Tiến sĩ Mas Takashima, bác sĩ Tai Mũi Họng hàng đầu tại Houston Methodist, chuyên về rối loạn mũi và xoang, giải thích. “Viêm mũi mãn tính, như chúng tôi gọi, không chỉ là chảy nước mũi. Bệnh nhân thường bị hắt hơi, nghẹt mũi, ho và ngứa mũi.”
Mặc dù chảy nước mũi mãn tính có thể không đe dọa tính mạng, nhưng nó ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống hàng ngày. Việc liên tục phải xì mũi, sự khó chịu và cả sự ngại ngùng trong giao tiếp xã hội là những lý do chính đáng để tìm kiếm giải pháp. Nếu bạn mệt mỏi vì phải liên tục đối phó với chảy nước mũi, bạn đang ở đúng nơi để tìm hiểu thêm.
Khi Nào Chảy Nước Mũi Trở Thành Mãn Tính?
Để hiểu viêm mũi mãn tính, trước tiên cần hiểu phản ứng bình thường của mũi. Viêm mũi, nói một cách đơn giản, là tình trạng viêm hoặc kích ứng niêm mạc mũi. Khi điều này xảy ra, mũi của bạn sẽ tự nhiên sản xuất nhiều chất nhầy hơn. Chất nhầy này là cơ chế bảo vệ của cơ thể, được thiết kế để giữ lại và loại bỏ các chất kích thích. Đây là lý do tại sao chảy nước mũi là triệu chứng thường gặp khi bạn bị cảm lạnh hoặc dị ứng.
May mắn thay, hầu hết các trường hợp viêm mũi đều cấp tính, nghĩa là chúng chỉ tạm thời và sẽ khỏi khi nguyên nhân cơ bản giảm bớt. Khi tình trạng viêm giảm, chảy nước mũi cũng giảm. Tuy nhiên, viêm mũi mãn tính lại là một câu chuyện khác. Nó phát triển khi các đường mũi liên tục bị kích hoạt, kích thích hoặc viêm. Tình trạng dai dẳng này dẫn đến chảy nước mũi không bao giờ biến mất hoàn toàn hoặc là một sự khó chịu thường trực. Tiến sĩ Takashima nhấn mạnh tác động đáng kể của tình trạng này đến chất lượng cuộc sống.
“Viêm mũi mãn tính được đặc trưng bởi các triệu chứng kéo dài hàng tháng, thậm chí hàng năm,” Tiến sĩ Takashima làm rõ. “Điều này bất chấp việc sử dụng thuốc liên tục trong ít nhất một tháng nhằm điều trị vấn đề. Đây là những người luôn có khăn giấy trong tay, liên tục xì mũi. Tình trạng này có thể trở nên khó chịu đến mức một số người cảm thấy tự ti khi ở nơi công cộng, đặc biệt là trong thế giới ngày nay, nơi ho, hắng giọng và xì mũi có thể bị hiểu lầm do lo ngại về các bệnh như COVID-19.”
Nguyên Nhân Gây Chảy Nước Mũi Dai Dẳng
Nguyên nhân gây viêm mũi cấp tính thường được biết rõ: cảm lạnh thông thường, cúm, nhiễm COVID-19 và dị ứng theo mùa ngắn hạn. Tuy nhiên, việc xác định nguyên nhân gốc rễ của viêm mũi mãn tính có thể phức tạp hơn. Thủ phạm phổ biến nhất bao gồm:
- Viêm mũi dị ứng: Xảy ra khi hệ thống miễn dịch của bạn phản ứng quá mức với các chất gây dị ứng như phấn hoa, mạt bụi, nấm mốc hoặc lông thú cưng. Phản ứng quá mức này gây viêm trong đường mũi, dẫn đến tăng sản xuất chất nhầy.
- Trào ngược axit (Trào ngược thanh quản hầu hoặc LPR): Mặc dù thường liên quan đến chứng ợ nóng, trào ngược axit cũng có thể đến đường hô hấp trên và đường mũi. Khi axit dạ dày di chuyển lên mũi, nó có thể gây kích ứng niêm mạc mũi nhạy cảm, gây viêm và chảy nước mũi.
- Viêm mũi vận mạch (Viêm mũi không dị ứng): Loại viêm mũi này được kích hoạt bởi các yếu tố không gây dị ứng hàng ngày. Trong viêm mũi vận mạch, não và mũi thể hiện phản ứng thái quá với các kích thích môi trường thông thường như ô nhiễm không khí, thay đổi nhiệt độ (đặc biệt là không khí lạnh), mùi mạnh, thức ăn cay hoặc thậm chí tập thể dục. Phản ứng thái quá này khiến mũi sản xuất quá nhiều chất nhầy, ngay cả khi không thực sự cần thiết để loại bỏ chất kích thích.
“Viêm mũi dị ứng nổi bật là nguyên nhân đặc biệt thường gặp gây chảy nước mũi dai dẳng, đặc biệt là ở vùng khí hậu ẩm ướt,” Tiến sĩ Takashima lưu ý. “Độ ẩm cao, phổ biến ở nhiều khu vực, thúc đẩy sự phát triển của bào tử nấm mốc, và mạt bụi cũng phát triển mạnh – cả hai đều là chất gây dị ứng mạnh.”
Viêm mũi vận mạch vẫn còn khá bí ẩn về nguyên nhân chính xác. Tuy nhiên, Tiến sĩ Takashima chỉ ra rằng tỷ lệ mắc bệnh này có xu hướng tăng theo tuổi tác, cho thấy những thay đổi liên quan đến tuổi tác về độ nhạy cảm của mũi hoặc phản ứng thần kinh có thể đóng một vai trò.
Ngoài những nguyên nhân phổ biến này, các yếu tố ít gặp hơn khác có thể góp phần gây chảy nước mũi mãn tính. Ví dụ, một số loại thuốc có thể gây chảy nước mũi như một tác dụng phụ. Tréo ngoe thay, lạm dụng thuốc xịt thông mũi thực sự có thể dẫn đến tác dụng ngược lại, gây chảy nước mũi dai dẳng trở nên tồi tệ hơn so với nghẹt mũi ban đầu.
“Cũng cần nhớ rằng các bệnh do virus đôi khi có thể để lại chảy nước mũi hoặc ho kéo dài,” Tiến sĩ Takashima cho biết thêm. “Những triệu chứng này thường là những triệu chứng cuối cùng khỏi sau khi nhiễm trùng đã hết. Chúng tôi đang thấy điều này thường xuyên hơn sau COVID-19, khi các cá nhân bị chảy nước mũi hoặc ho dai dẳng trong nhiều tuần hoặc thậm chí nhiều tháng sau khi khỏi bệnh ban đầu.”
Tiến sĩ Takashima nhấn mạnh rằng xác định nguyên nhân cụ thể là bước đầu tiên quan trọng để giải quyết hiệu quả tình trạng chảy nước mũi liên tục. “Chiến lược điều trị phụ thuộc rất nhiều vào việc xác định nguyên nhân cơ bản của viêm mũi,” ông giải thích.
Chiến Lược Ngăn Chặn Chảy Nước Mũi Liên Tục
Bước đầu tiên trong việc kiểm soát chảy nước mũi dai dẳng là tham khảo ý kiến bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu của bạn. Họ có thể bắt đầu điều trị bằng các liệu pháp thông thường và thường hiệu quả, chẳng hạn như thuốc xịt mũi (corticosteroid hoặc nước muối), thuốc kháng histamine đường uống và rửa xoang.
“Đối với nhiều trường hợp, đặc biệt là những trường hợp liên quan đến viêm mũi dị ứng, những phương pháp điều trị cơ bản này có thể mang lại hiệu quả đáng kể,” Tiến sĩ Takashima nói. “Rửa xoang, hoặc rửa mũi, là một phương pháp đặc biệt có lợi. Nó giúp loại bỏ các chất kích thích như chất gây dị ứng và ô nhiễm môi trường khỏi đường mũi.”
Nếu những phương pháp điều trị ban đầu này không mang lại hiệu quả giảm triệu chứng đầy đủ, bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu của bạn có thể giới thiệu bạn đến bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng, cụ thể là bác sĩ chuyên khoa mũi, người chuyên về rối loạn mũi và xoang.
“Ở giai đoạn này, chúng tôi sẽ tìm hiểu sâu hơn để xác định nguyên nhân cơ bản cụ thể gây viêm mũi của bạn,” Tiến sĩ Takashima giải thích.
Bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng sẽ tiến hành đánh giá kỹ lưỡng, bao gồm lấy bệnh sử chi tiết về các triệu chứng của bạn và bất kỳ tình trạng sức khỏe nào khác có liên quan. Thông tin này giúp thu hẹp các chẩn đoán có thể. Ví dụ, Tiến sĩ Takashima lưu ý rằng nếu bệnh nhân báo cáo mũi của họ chủ yếu chảy nước mũi khi ăn hoặc tập thể dục, điều đó cho thấy viêm mũi không dị ứng là nguyên nhân có khả năng xảy ra.
“Trong những trường hợp nghi ngờ viêm mũi không dị ứng như vậy, chúng tôi có thể thử ngay thuốc xịt mũi ipratropium,” Tiến sĩ Takashima minh họa. “Thuốc này hoạt động để giảm lượng chất nhầy mà mũi của bạn sản xuất, và chúng tôi có thể nhanh chóng đánh giá xem nó có cải thiện các triệu chứng hay không.”
Nếu nghi ngờ viêm mũi dị ứng, bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng có thể đề nghị xét nghiệm dị ứng để xác định các tác nhân gây dị ứng cụ thể. Dựa trên kết quả, có thể đề nghị tiêm phòng dị ứng (liệu pháp miễn dịch) hoặc liệu pháp miễn dịch dưới lưỡi (thuốc nhỏ dị ứng) để làm giảm độ nhạy cảm của bạn với những chất gây dị ứng đó. Nếu trào ngược axit được coi là một yếu tố góp phần, có thể kê đơn thuốc để kiểm soát trào ngược.
“Chúng tôi systematically khám phá các lựa chọn điều trị này để xem các triệu chứng có cải thiện hay không,” Tiến sĩ Takashima nói. “Từ đó, chúng tôi điều chỉnh kế hoạch quản lý. Tuy nhiên, đôi khi, mặc dù đã thử tất cả các phương pháp này, chảy nước mũi dai dẳng vẫn tiếp tục. Đây là lúc chúng tôi bắt đầu xem xét các can thiệp thủ thuật.”
Khi Điều Trị Không Đủ: Khám Phá Các Lựa Chọn Nâng Cao
Khi chảy nước mũi mãn tính kháng lại các phương pháp điều trị thông thường và làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống của một người, có thể xem xét các thủ thuật nâng cao hơn và trong một số trường hợp, thậm chí cả phẫu thuật.
“Chúng tôi luôn ưu tiên các chiến lược điều trị không xâm lấn trước, nhưng khi cần thiết, có những thủ thuật xâm lấn tối thiểu có thể hiệu quả đáng kể,” Tiến sĩ Takashima đảm bảo.
Liệu pháp lạnh và liệu pháp tần số vô tuyến là hai thủ thuật trong văn phòng được thiết kế đặc biệt để điều trị viêm mũi không dị ứng.
“Trong cả hai thủ thuật, một thiết bị nhỏ, chuyên dụng được đưa cẩn thận vào mũi và đặt gần dây thần kinh kiểm soát sản xuất chất nhầy,” Tiến sĩ Takashima giải thích. “Liệu pháp lạnh sử dụng nhiệt độ cực lạnh, trong khi liệu pháp tần số vô tuyến sử dụng năng lượng tần số vô tuyến để nhắm mục tiêu vào dây thần kinh này. Phương pháp điều trị này làm giảm hiệu quả hoạt động của dây thần kinh, ngăn não gửi tín hiệu không thích hợp đến mũi để sản xuất quá nhiều chất nhầy.”
Cả liệu pháp lạnh và liệu pháp tần số vô tuyến đều ít gây khó chịu, thời gian thủ thuật ngắn và có độ an toàn cao. Tiến sĩ Takashima lưu ý rằng hiệu quả của chúng là tương đương nhau, với khoảng 65% bệnh nhân giảm đáng kể – khoảng 70% – dịch tiết ra ở mũi.
“Nhóm nghiên cứu của chúng tôi đã nỗ lực đáng kể để tìm hiểu các cơ chế cơ bản của viêm mũi mãn tính và đánh giá hiệu quả của các thủ thuật này,” Tiến sĩ Takashima nhấn mạnh. “Phát hiện của chúng tôi chỉ ra rằng các thủ thuật trong văn phòng này không chỉ có lợi cho viêm mũi không dị ứng mà còn có thể làm giảm các triệu chứng của viêm mũi dị ứng.”
Khả năng áp dụng rộng rãi hơn này có nghĩa là những người bị viêm mũi dị ứng nặng, nếu không có thể phải đối mặt với nhiều năm tiêm phòng dị ứng, có thể lựa chọn một trong những thủ thuật này như một giải pháp thay thế.
Trong những trường hợp hiếm hoi, khi các thủ thuật trong văn phòng không thành công, phẫu thuật có thể được coi là biện pháp cuối cùng để điều trị viêm mũi mãn tính. Can thiệp phẫu thuật bao gồm việc cắt bỏ nguồn cung cấp thần kinh kích hoạt sản xuất chất nhầy quá mức.
“Phẫu thuật là một lựa chọn mà chúng tôi thảo luận nếu các thủ thuật trong văn phòng không hiệu quả,” Tiến sĩ Takashima kết luận. “Chúng tôi luôn ưu tiên sử dụng hết tất cả các phương pháp điều trị khác, từ thuốc không xâm lấn đến các thủ thuật ít xâm lấn hơn, trước khi đề xuất bất kỳ lựa chọn phẫu thuật nào. Tuy nhiên, phẫu thuật có thể là một phương thức điều trị hiệu quả cao khi các phương pháp khác không mang lại hiệu quả giảm triệu chứng đầy đủ.”
